Euthanasie, een onderwerp van groot ethisch, medisch en sociaal belang, is de afgelopen jaren het onderwerp geweest van een intens debat in Portugal. Deze praktijk, waarbij het leven van een persoon opzettelijk wordt beëindigd om het lijden te verlichten, heeft vragen opgeroepen over de balans tussen individuele autonomie en veiligheid.

Het traditionele standpunt van Portugal over euthanasie is sterk beïnvloed door het katholieke erfgoed, dat het leven als heilig beschouwt en zich verzet tegen elke opzettelijke handeling om het leven voortijdig te beëindigen. Als toegewijd christen deel ik de standpunten van de katholieke kerk.

Bijbels perspectief

De Bijbel verwijst niet specifiek naar zelfmoord, hoewel de katholieke kerk leert dat het een zonde is. De Anglicaanse Kerk neemt een vergelijkbaar standpunt in. De aartsbisschop van Canterbury noemde het idee van begeleid sterven "gevaarlijk" en suggereerde dat het zou leiden tot een "glibberig pad" waar meer mensen zich gedwongen zouden voelen om hun leven medisch te beëindigen.


De juridische situatie in Portugal

De weg naar legalisering van euthanasie in Portugal is omstreden geweest en gekenmerkt door meerdere wetgevende pogingen, tegenslagen en herzieningen. In 2020 en 2021 nam het Portugese parlement wetsvoorstellen aan die euthanasie legaliseren voor personen die lijden aan ondraaglijke pijn of een terminale ziekte. Deze wetsvoorstellen stuitten echter op verzet van president Marcelo Rebelo de Sousa, die zijn veto uitsprak over de wetgeving. De president uitte zijn bezorgdheid over onduidelijke definities en de behoefte aan meer waarborgen om kwetsbare personen te beschermen.

Na het veto werd het Portugese Constitutionele Hof gevraagd de wettigheid en grondwettigheid van de voorgestelde wetten te beoordelen. Het Hof uitte zijn bezorgdheid over het vage taalgebruik in de wetgeving, met name termen als "ondraaglijk lijden", en vroeg om duidelijkere richtlijnen.

Het constitutionele hof oordeelde echter dat acceptatie van het recht op leven bijna universeel is en het is een essentieel aspect van de uitspraak dat de PCC dit recht geen obstakel vond voor de voorgestelde wet. Rechter João Pedro Caupers legde uit dat: "Het recht op leven houdt geen plicht in om onder alle omstandigheden te leven [en] de omstandigheden waaronder medisch geassisteerde dood wettelijk aanvaardbaar is, moeten 'duidelijk, voorzienbaar en controleerbaar' zijn. Daarom is het de taak van de wetgever om dergelijke voorwaarden veilig te definiëren voor alle mensen die bij het proces betrokken zijn".(Dit is een vertaling van de beslissing van de PCC).

Hoewel de wet euthanasie toestaat, is het ook belangrijk om op te merken dat de details en uitvoeringsdetails nog worden uitgewerkt en dat de wet nog niet volledig van kracht is. Daarom is het niet mogelijk om definitief vast te stellen hoeveel mensen daadwerkelijk euthanasie hebben ondergaan in Portugal onder de nieuwe wet.

De mening van de meeste juridische experts is dat euthanasie nu is toegestaan in Portugal, maar dat geen enkele arts bereid zou zijn om de benodigde medicijnen toe te dienen.


Euthanasie is onmogelijk te reguleren

Er zijn zoveel problemen en uitdagingen dat het moeilijk is om te weten waar te beginnen. In het Verenigd Koninkrijk is Dame Esther Rantzen een fervent voorvechter van euthanasie. Haar eigen medische problemen hebben ertoe geleid dat ze deze optie voor zichzelf en anderen wil. Twee jaar geleden kreeg ze zes maanden te leven en ze leeft nog steeds (en voert campagne). Een van de basiswetsvoorstellen is dat euthanasie beperkt moet worden tot mensen die nog zes maanden of minder te leven hebben. Wie kan, met absolute kennis, een levenslimiet van zes maanden bevestigen? Er zijn veel andere gevallen bekend van mensen bij wie is vastgesteld dat ze nog maar zes maanden of minder te leven hebben en die in werkelijkheid veel langer leven.


Veranderende regelgeving

Het VK is het laatste land dat dit beleid voert, maar net als in andere landen blijven politici de doelstellingen veranderen en de waarborgen afzwakken. Politici in het Verenigd Koninkrijk keurden goed dat er vooruitgang werd geboekt op het gebied van euthanasie. Ze kregen de waarborgen voorgelegd, met als belangrijkste dat er een rechter van een hooggerechtshof nodig zou zijn om een verzoek tot vrijwillige euthanasie goed te keuren. Zodra dit naar de commissiefase ging, werd dit al veranderd in een 'commissie' en niet in een rechter.

In Canada is euthanasie, Medical Assistance in Dying (MAID) genoemd, sinds 2016 wettelijk toegestaan en heeft het enkele wijzigingen ondergaan. In 2021 werd de toelaatbaarheid uitgebreid tot personen die ondraaglijk lijden ervaren als gevolg van niet-terminale medische aandoeningen. Verdere wijzigingen, zoals de mogelijke opname van psychische aandoeningen als enig criterium, zijn in behandeling, maar de uitvoering heeft vertraging opgelopen om de bezorgdheid weg te nemen en de juiste waarborgen te garanderen.

Met andere woorden, wat in eerste instantie is overeengekomen kan na verloop van tijd veranderen. Als de wet eenmaal geaccepteerd is door de betreffende regering, betekent dat niet dat hij niet gewijzigd of aangepast zal worden.


Andere kritieke kwesties

De kwestie die mij het meeste zorgen baart is de kwestie van toestemming. Welke voorzorgsmaatregelen er ook zijn, een persoon die zich een last voelt voor zijn familie kan ervan overtuigd worden, of zichzelf ervan overtuigen, dat het beëindigen van zijn leven een opluchting zou zijn voor zijn familie. Met alle wil van de wereld kunnen ze artsen of psychiaters ervan overtuigen dat dit hun wil is, want in zekere zin is dat ook zo, maar het is geen reden voor zelfmoord.

Een andere kwestie die aan de orde is gesteld, is dat als een arts de optie van euthanasie zelfs maar noemt tegen een patiënt met ernstige pijn en een beperkte levensverwachting, de patiënt dit zou kunnen interpreteren als een aanmoediging om deze optie te overwegen.

De hele kwestie van euthanasie is een moreel mijnenveld. Niet alleen voor de medische professie, maar ook voor overheden om op een veilige manier wetten te maken. Dat is bijna onmogelijk. Geen enkele arts kan met absolute zekerheid voorspellen dat iemand waarschijnlijk binnen zes maanden zal overlijden.


Conclusie

Negen Europese landen hebben onlangs, onder verschillende voorwaarden, euthanasie goedgekeurd. Zwitserland keurde euthanasie echter goed in 1942. Afgezien van Zwitserland kunnen alleen staatsburgers in hun land gebruik maken van deze wet. Zwitserland accepteert patiënten uit andere landen. Vrijwillige euthanasie is het begin van een hellend vlak dat leidt tot onvrijwillige euthanasie en het doden van mensen die ongewenst worden geacht. Erger nog, euthanasie kan een kosteneffectieve manier worden om terminaal zieken te behandelen. Alle mensen moeten worden gewaardeerd, ongeacht hun leeftijd, geslacht, ras, religie, sociale status of hun mogelijkheden om iets te bereiken.

Deze 'deur' had nooit geopend mogen worden, maar nu hij een beetje open is, zal hij langzaam wagenwijd opengaan. Het is gewoon een kwestie van tijd.