De natuurlijke verspreiding van deze echte rivierkundige op Portugees grondgebied betekent niet alleen de terugkeer van een soort die ooit plaatselijk was uitgestorven, maar ook een van de belangrijkste stappen in de aquatische herbebossing van onze rivieren in Portugal.

De laatste bekende vermelding van bevers in Portugal dateert waarschijnlijk van het einde van de 15e eeuw. Sindsdien is deze emblematische soort uit onze rivieren verdwenen, als slachtoffer van intensieve jacht en de vernietiging van zijn habitat.

Echter, na twee decennia van herstel van de populatie in Spanje, en onlangs met tekenen van gedocumenteerde nabijheid van de Portugese grens bevestigd in verschillende monitoringacties uitgevoerd in het veld door Rewilding Portugal, zijn er eindelijk ondubbelzinnige tekenen gevonden van zijn aanwezigheid op nationaal grondgebied. Er begonnen knaagsporen te verschijnen op bomen en structuren voor de manipulatie van waterlopen, die typerend zijn voor de activiteit van deze soort, en het tijdig plaatsen van fotovallen bevestigde, op video en foto, de aanwezigheid van een jong volwassen individu, dat zich al op Portugees grondgebied bevond.

In 2023 meldde de krant Expresso al dat de bever zich op ongeveer 150 meter van de Portugese grens bevond, met consistente waarnemingen in het natuurpark Arribes del Duero, vlakbij de grens met Portugal. . Rewilding Portugal waarschuwde in datzelfde artikel al dat zijn terugkeer slechts een kwestie van tijd - en voorbereiding - zou zijn. En wat toen gezegd werd, is uitgekomen: de bever is terug. De voorbereiding waar we actief om vroegen niet. "We zijn ons al enkele jaren bewust van deze vooruitgang en nu is het met grote opwinding dat we zijn terugkeer bevestigen. De bever is een natuurlijke bondgenoot in het herstel van de gezondheid van onze rivieren en wetlands en speelt een fundamentele rol in onze rivierecosystemen," zegt Pedro Prata, teamleider bij Rewilding Portugal.

De bever is een echte ecosysteemingenieur. Zijn instinctieve gedrag om dammen te bouwen, kanalen te graven en rivieroevers aan te passen verandert het landschap ingrijpend en zorgt voor diversiteit, waterretentie en leven. Deze door de bever bevorderde veranderingen hebben zeer gunstige effecten op de biodiversiteit en ecologische veerkracht van habitats langs rivieren.


Door dammen te bouwen creëren bevers kleine wetlands, moerassen en gebieden met stilstaand water - habitats die een thuis zijn voor een enorme verscheidenheid aan soorten: amfibieën, waterinsecten, watervogels, vissen en kleine zoogdieren. Een echte bijdrage aan de verrijking van de biodiversiteit van deze waterlopen en hun omgeving. Deze wetlands fungeren ook als natuurlijke waterfilters, houden sedimenten en vervuilende stoffen vast en verminderen de snelheid van de oppervlakteafstroming, wat de gevolgen van overstromingen en erosie vermindert.

"We hebben het over een soort die ecologische diensten levert die geen enkel modern apparaat kan repliceren met dezelfde efficiëntie en schaal, zonder kosten en zonder bureaucratie die nooit overwonnen wordt. De bever verbetert de waterkwaliteit, creëert schuilplaatsen voor andere soorten en helpt ons verschijnselen als droogte en bosbranden te bestrijden", benadrukt Pedro Prata.

Aan de andere kant verhogen bevers het grondwaterpeil op rivieroevers, waardoor ze meer water in de bodem vasthouden, iets wat vooral relevant is in een context van langdurige droogte en woestijnvorming - twee verschijnselen die steeds vaker voorkomen in het binnenland van Portugal. Hun structuren helpen om water in het gebied op te slaan en geleidelijk gedurende het jaar af te geven. Bovendien zijn er steeds meer aanwijzingen dat door bevers gecreëerde habitats fungeren als natuurlijke verdedigingslinies tegen bosbranden, doordat ze permanent natte gebieden in stand houden die de opmars van bosbranden afremmen en een schuilplaats bieden aan tal van diersoorten tijdens de meest kritieke perioden.

Belangrijkste soorten

Het concept van rewilding, of hernatuurlijking, heeft de laatste jaren aan bekendheid gewonnen als een innovatieve en systemische benadering om ecosystemen te herstellen door de terugkeer van belangrijke soorten, waardoor de natuur en al haar onderdelen de tijd en ruimte krijgen om zich zonder menselijke tussenkomst te ontwikkelen. De bever is ongetwijfeld een van de beste Europese voorbeelden van deze filosofie in actie. Zijn herstel door natuurlijke expansie is van onschatbare waarde voor de Portugese rivieren, waarvan er veel zijn aangetast, gekanaliseerd, gekunsteld en ecologisch arm zijn.

Zoals Rewilding Portugal bepleit, moet de terugkeer van de bever niet alleen worden getolereerd - het moet worden gebruikt als een hefboom voor positieve ecologische transformatie. Het is en concrete kans om de principes van echt functioneel rewilding in de praktijk toe te passen: het herstellen van natuurlijke processen, de natuur haar leidende rol teruggeven en het creëren van meer levendige, veerkrachtige en biodiverse landschappen.

"De terugkeer van de bever in Portugal is een symbool van hoop en verandering. Het laat zien dat als we ruimte en tijd laten voor de natuur, zij reageert. Het is nu aan ons om ervoor te zorgen dat deze terugkeer wordt verwelkomd en beschermd", benadrukt Pedro Prata.

Coëxistentie

Natuurlijk brengt de terugkeer van de bever uitdagingen met zich mee. Zijn aanwezigheid kan soms gevolgen hebben voor aanplantingen langs rivieren of infrastructuur die slecht is aangepast aan de natuurlijke dynamiek van rivieren. Ervaringen in andere Europese landen tonen echter aan dat coëxistentie mogelijk en wenselijk is, door eenvoudige en effectieve verzachtende maatregelen. Informatie, dialoog met lokale gemeenschappen en technische ondersteuning zijn essentieel om ervoor te zorgen dat de terugkeer van deze soort wordt gezien als goed nieuws - en niet als een probleem. In Zweden bijvoorbeeld werd de bever in de vorige eeuw geherintroduceerd en werden financiële compensatieprogramma's opgezet voor boeren en boseigenaren die getroffen werden door overstromingen veroorzaakt door dammen. In Duitsland ontstonden beverbeheerders die kunnen bemiddelen in conflicten tussen bevers en menselijke activiteiten, door het installeren van voorzieningen om het waterpeil te beheersen (bijv. buizen in dijken om de hoogte van het water te regelen zonder de dammen te vernietigen) en het bevorderen van natuurlijke technische oplossingen zoals beschermende barrières naast landbouwvelden en waardevolle bomen, praktijken die ook in Zwitserland zijn overgenomen. Zelfs in Frankrijk zijn er verschillende milieueducatie- en bewustwordingscampagnes uitgevoerd over het belang van de bever en zijn er verschillende geïllustreerde gidsen gemaakt over de voordelen van bevers en methoden om met mogelijke problemen om te gaan. Om dezelfde reden heeft Rewilding Portugal, zich bewust van deze benadering van het nationale grondgebied, besloten om deze ontdekking openbaar te maken en de bevoegde autoriteiten tijdig en gedetailleerd te informeren, vragend om voorbereiding op deze komst en een plan om te anticiperen op mogelijke conflicten met lokale gemeenschappen, preventief en niet reactief te handelen en onmiddellijk de voorwaarden te scheppen voor een terugkeer van de soort uitgevoerd op een voorbereide manier en gebaseerd op positieve co-existentie. Tot nu toe heeft dit verzoek nog geen effect gehad en er zijn in dit opzicht geen officiële inspanningen verricht. De monitoring is voortgezet, de bever is officieel terug en er is nog steeds tijd om de terugkeer te ondersteunen op een geplande manier en in harmonie met wat al bestaat. Rewilding Portugal staat opnieuw open voor deelname aan dit proces.

De terugkeer van de bever in Portugal is een historische en symbolische mijlpaal voor het natuurbehoud in ons land. In een context van klimaatcrisis en ineenstorting van de biodiversiteit is het een teken van hoop en veerkracht van wilde dieren. Maar het is ook een oproep tot actie: het beschermen van habitats langs rivieren, het herstellen van ecologische corridors en het ondersteunen van de terugkeer van soorten die ontbreken in onze ecosystemen. Portugal heeft nu een unieke kans om een nieuw hoofdstuk te schrijven in zijn relatie met de natuur. De bever heeft zijn deel al gedaan en is op ons grondgebied aangekomen. Het is aan ons om verder te gaan.