"Braki w koordynacji między różnymi siłami opóźniają czas reakcji na pożary i zwiększają ich rozprzestrzenianie się. Utworzenie leśnych sił gaśniczych w Portugalii wzmocniło szybką reakcję na pożary na obszarach leśnych. Jednak przyczyniło się to również do powstania niejasnych struktur dowodzenia między ochroną ludności, ochotnikami i leśnymi siłami gaśniczymi", podsumowuje Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju(OECD) w raporcie "W kierunku zintegrowanego zarządzania pożarami obszarów wiejskich w Portugalii", do którego Lusa miała dostęp.

Wstępne wnioski z tego projektu, finansowanego przez Unię Europejską i realizowanego we współpracy z Agencją Zintegrowanego Zarządzania Pożarami na Obszarach Wiejskich (AGIF), zostały przedstawione przez techników OECD portugalskim parlamentarzystom w Zgromadzeniu Republiki.

"Wyzwania związane z koordynacją"

Raport ujawnia istnienie "wyzwań koordynacyjnych", gdy wyspecjalizowane zespoły z Instytutu Ochrony Przyrody i Lasów(ICNF) i siły ochrony ludności muszą działać razem, mimo że Krajowy Urząd ds. Sytuacji Nadzwyczajnych i Ochrony Ludności(ANEPC) ma uprawnienia dowódcze.

"Te luki w koordynacji są dodatkowo wzmacniane na poziomie lokalnym, gdzie strażacy ochotnicy i inne podmioty zajmujące się tłumieniem (np. strażacy miejscy i GNR) nie przestrzegają konsekwentnie hierarchicznego łańcucha dowodzenia ANEPC, co może prowadzić do fragmentarycznych mobilizacji, wolniejszych czasów reakcji i mniej wydajnej alokacji zasobów w terenie", stwierdza, podkreślając, że "ten brak jasności stanowił wyzwanie dla operacyjnego zarządzania pożarami w 2024 r.".

Według OECD sytuacje te odzwierciedlają opóźnienia w mobilizacji wyspecjalizowanych sił i niejasny łańcuch dowodzenia operacyjnego podczas początkowego ataku i faz przed tłumieniem (operacje, które mają miejsce po ogłoszeniu ugaszenia pożaru) ze względu na różnorodność zaangażowanych stron.

"W rezultacie zasoby zostały przydzielone z opóźnieniem lub były niewystarczające w kontekście licznych i złożonych pożarów" - podsumowali eksperci.

Eksperci OECD twierdzą, że Portugalia zainicjowała szereg reform mających na celu poprawę zarządzania pożarami po 2017 r. wraz z utworzeniem Zintegrowanego Systemu Zarządzania Pożarami na Obszarach Wiejskich (SGIFR), ale wskazują, że pożary w 2024 i 2025 r. ujawniły, że "można było je jeszcze bardziej ograniczyć, gdyby działania w ramach SGIFR zostały przyspieszone".

Według tej organizacji wprowadzenie SGIFR (Zintegrowanego Systemu Zarządzania Pożarami Lasów) poprawiło warunki instytucjonalne, regulacyjne i finansowe zarządzania pożarami lasów, wyjaśniło obowiązki na szczeblu krajowym, regionalnym i gminnym w zakresie zapobiegania i reagowania, stworzyło AGIF (Agencję Zarządzania Pożarami Lasów) w celu koordynacji wszystkich zaangażowanych podmiotów i opracowało ujednoliconą strategię.

Po 2017 r. stworzono nowe zachęty do promowania kontrolowanego spalania i strategicznych mozaik paliwowych w celu zmniejszenia ryzyka pożaru, przy podwojeniu środków publicznych na zarządzanie, a zapobieganie stanowi obecnie prawie połowę całkowitych wydatków związanych z pożarami.

"Jednak zakres szkód spowodowanych przez pożary lasów w latach 2024/2025 wskazuje na potrzebę przyspieszenia wdrażania reform. W 2024 r. 35 pożarów spaliło ponad 500 hektarów, co stanowi 84% całkowitej powierzchni spalanej rocznie, a latem 2025 r. ponownie doszło do pożarów o wyjątkowych rozmiarach, przekraczających obszar spalony przez pożary, które wywołały reformy w Portugalii w 2017 r." - stwierdza OECD, podkreślając, że pożary te ujawniły "kilka niedociągnięć".

Oprócz "błędów w koordynacji", OECD wskazuje na pewne niedociągnięcia w zakresie zapobiegania, takie jak "duża liczba pożarów spowodowanych przez człowieka", utrzymujące się luki w realizacji celów w zakresie zarządzania paliwem oraz lokalne spory dotyczące map ryzyka i zagrożenia pożarowego.

"Opóźnia to przyjęcie gminnych planów wdrażania środków zarządzania pożarami, które są niezbędne do uzyskania finansowania i wdrożenia przepisów przeciwpożarowych" - podkreślono w dokumencie, ubolewając również, że "nie ma systematycznego rejestru strat i szkód spowodowanych pożarami lasów".

Aby kraj mógł stworzyć "silniejsze ramy instytucjonalne", OECD zaleca wyjaśnienie ról i struktur dowodzenia wśród strażaków oraz wzmocnienie ich zdolności.

Organizacja proponuje również opracowanie "długoterminowej strategii finansowania pożarów lasów w celu zwiększenia efektywności wydatków na zarządzanie pożarami lasów".