We leven in een tijd waarin we voortdurend verbonden zijn met alles en iedereen, maar niet altijd op een zinvolle manier. We zijn slechts één klik verwijderd van het delen van meningen, het veroordelen van vreemden of het plaatsen van negatieve commentaren over dingen die we nauwelijks begrijpen. Tegelijkertijd lijken we het vermogen te verliezen om om ons heen te kijken en ons te realiseren dat leven in de maatschappij empathie, verantwoordelijkheid en actief burgerschap vereist.

Tijdens de vakantie, wanneer de dagelijkse routines vertragen, is er tijd om na te denken. En het is in deze pauzes dat het duidelijk wordt hoe vaak we praten over rechten maar niet over plichten. Hoe we individuele vrijheid vieren, maar zelden de verantwoordelijkheid noemen die daarvoor nodig is. En hoe we bij uitdagingen zoals vervuiling, bosbranden of gebrek aan burgerzin maar al te vaak verwachten dat "iemand anders" het probleem oplost.

Intuïtief weten we allemaal dat gedeelde verantwoordelijkheid en actief burgerschap fundamenteel zijn voor de samenleving. Empathie stelt ons in staat om anderen te begrijpen, maar gezamenlijke verantwoordelijkheid herinnert ons eraan dat we deel uitmaken van iets groters. Elk klein gebaar heeft een collectieve impact. Voor een manager betekent verantwoordelijkheid meer dan financiële resultaten: het betekent rekening houden met de effecten van beslissingen op teams, het milieu en de gemeenschap. Voor leraren betekent het zowel burgers als leerlingen opvoeden. Voor ouders betekent het het goede voorbeeld geven en kinderen laten zien dat burgerschap gaat over zorg voor de openbare ruimte, respect voor anderen en bijdragen aan het algemeen belang.

Burgerschap gaat niet alleen over het genieten van rechten; het gaat ook over het vervullen van plichten. Het gaat over het volgen van de regels die evenwicht en rechtvaardigheid garanderen. Het gaat over het erkennen dat individuele acties het leven van iedereen beïnvloeden. En dit wordt duidelijk in alledaagse voorbeelden.

Een sigarettenpeuk op het strand gooien, afval uit een autoraam gooien en glazen flessen achterlaten in een droog bos. Kleine gebaren met zware gevolgen. Ze vervuilen de zee, vernietigen landschappen, wakkeren branden aan en brengen levens in gevaar, waardoor brandweerlieden - die ook vaders, moeders, zonen en dochters zijn - geconfronteerd worden met vlammen die nooit hadden mogen ontbranden.

Hier moet empathie veranderen in verantwoordelijkheid. We weten allemaal dat het belangrijk is om gedeelde ruimtes te respecteren. Maar hoe lang doen we nog alsof dit het probleem van iemand anders is? Hoe lang zullen we toestaan dat een gebrek aan beleefdheid het gemeenschappelijke erfgoed van Portugal vernietigt? Het land, de zee, de bossen en de steden zijn van ons allemaal, of we hier nu elke dag wonen of alleen tijdens de zomervakantie terugkeren. Dit is ons gemeenschappelijk erfgoed en het moet beschermd worden voor toekomstige generaties.

Gedeelde verantwoordelijkheid is geen abstract idee. Het gaat erom dat je geen afval op de grond gooit, asbakken gebruikt, zorg draagt voor de openbare ruimte en kinderen leert dat wat openbaar is van iedereen is. De nalatigheid van één persoon kan het leven van velen kosten. Eén glazen fles in de zon kan hectaren bos in brand steken. Eén sigarettenpeuk in de wind kan huizen en herinneringen vernietigen.

Wat dit nog erger maakt is dat technologie, die ons samen zou kunnen brengen, vaak het tegenovergestelde effect heeft. Het verbindt ons met snelle oordelen, eindeloos scrollen en oppervlakkige uitwisselingen, maar verwijdert ons van de essentie: voor elkaar zorgen, zorg dragen voor onze gemeenschappelijke ruimten en ons verantwoordelijk voelen voor de gemeenschap waartoe we behoren. We praten veel over empathie, maar vertalen dit zelden in concrete verantwoordelijkheid.

Het is tijd om dit te veranderen. Empathie is het begin, maar alleen individuele verantwoordelijkheid kan een collectieve transformatie teweegbrengen. Portugal beschermen is onszelf beschermen. En daar zijn geen heldendaden voor nodig. Het begint met kleine, bewuste keuzes: recyclen, gedeelde ruimtes respecteren, regels volgen en aandacht hebben voor de mensen om ons heen. Elk gebaar is belangrijk omdat ze samen een eerlijkere, meer solidaire en duurzamere samenleving vormen.

Portugal heeft een uniek erfgoed: van zijn stranden tot zijn bossen, van dorpen tot steden. Maar het is meer dan een grondgebied, het is een gemeenschap. Burgerschap is de kracht die de gemeenschap levend houdt. Als we een land willen dat het waard is om in te leven en om door te geven, moeten we van empathie overgaan op verantwoordelijkheid. Alleen dan zullen we behouden wat het meest waardevol is: ons gemeenschappelijke thuis.